Anavatanı İran, Afganistan, Pakistan, Himalayalar’ın etekleri ile
Anadolu’nun doğu ve güneydoğusu olan ve buralardaki yüksek rakımlı yerlerde
doğada kendiliğinden yetişen Ters Lale, İlimiz Bozkurt ilçesine bağlı Hayrettin
köylüleri için umut oldu.
1878 Osmanlı–Rus savaşından sonra Balkanlardan gelen muhacirler
tarafından kurulan ve kuru fasulyesi ile meşhur 1450 metre rakımlı bir
yayla köyü olan Hayrettin’de Denizli İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü
tarafından uygulamaya koyulan TERS LALE (Friliteria imperialis) projesi olanca
hızıyla devam ediyor. Proje ile evlerin avlularında ve bahçelerde süs amaçlı
yetiştirilen Ters Lalenin yetiştiriciliğinin bir sektör haline getirilmesi
amaçlanıyor.
Ters Lale türleri rakımı 1000 metreden az olan bölgelerde soğan oluşumu
sağlayamadığından neslini sürdürememektedir. Bu nedenle; Ege bölgesinde üretim
alanlarına ve doğada yetişen türlerine sadece Hayrettin köyünde rastlanmıştır.
Bu bitkinin kültüre alınmasıyla Köylülerin aile bütçelerine katkı sağlanabileceği
düşünülmüştür.
Denizli Valisi Abdülkadir DEMİR’in direktifi ve Bozkurt Kaymakamlığı’nın
da desteğiyle İl Müdürlüğümüz tarafından Ters Lale Üretimi için proje
hazırlanmış ve 2012 yılında uygulanmaya konulmuştur.
Öncelikle, Ters Lalenin ve diğer soğanlı süs bitkilerinin üretimi ve
yurtiçi satışını gerçekleştirebilmek için; Hayrettin Köyü Sosyal Yardımlaşma ve
Dayanışma Derneği adına, 5553 sayılı Tohumculuk yasası gereği süs bitkileri
üretici belgesi, İl Müdürlüğümüz tarafından derneğin başvurusu üzerine
düzenlenmiştir. Ardından köydeki bahçelerden toplanan 4.000 adet Ters Lale soğanı,
1500 m2
bir alana dikilmiştir. Ayriyeten 1 dekarlık alana da nergis ve sümbül soğanları
dikilerek çoğaltılmaya başlanmıştır.
Dernek adına kiralanmış olan 14
dekarlık alanda soğan üretimi devam etmektedir. Dikim, gübreleme ve bakım
işlemleri vejetasyon dönemi boyunca İl Müdürlüğümüz teknik elemanları
gözetiminde düzenli olarak yapılmakta ve teknik destek sağlanmaktadır.
Önümüzdeki yıllarda burada
yetiştirilecek Ters Lale soğanlarının saksı çiçeği olarak satılması veya bahçe
düzenlemesi ve peyzaj amaçlı olarak toplu bir şekilde pazarlanması
amaçlanmaktadır.
İnsanoğlu tarihi kadar eski zamanlardan
gelen Ters Lale yüzyıllardır hüznü ve kavuşma özlemini yansıtır. Boynunun bükük
olması ve toprağına akıttığı damlalar nedeniyle nice efsanelerin başkahramanın
ardından dökülen gözyaşlarının simgesi olmuştur. Ters Lale bazen gözyaşıdır Meryem ananın Hz. İsa’nın çarmıhtaki ıstırabının ardından
dökülen. Bazen yastır Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in ardından tutulan. Başka bir
rivayete göre de Anadolu’da başlarında kırmızı tülbentle baba evlerinden mahzun
bir şekilde çıkan gelinlerin yasını barındırır.
Belki de tüm bu anlatılanlar neden olmuştur adının “Ağlayan Gelin” yada
“Kerbela Lalesi” olmasına. Ters Lale tüm dünyada Kral Tacı (Imperial Crown)
olarak tanınır. Ona bu ismin atfedilmesinin nedenlerinden biri de Lalenin eski
dildeki adı olan “Tuğ-u Şahi” isminin diğer dillere çevrilmesidir. Yöre
halkının da bu çiçek için kullandığı “Tuşaya” isminin de Tuğ-u Şahi isminden
geldiği düşünülmektedir.